Gent üniversitesinde profesör olan Belçikalı arkeolog ve tarihçi Franz-Valéry-Marie Cumont (1868-1947) antik yazıtlar üzerinde yaptığı incelemeler ve Antikite devrinin son safhalarında (Roma İmparatorluğunda) dinî inançlar -özellikle Mitra tarikatı- üzerine çalışmalarıyla tanınmıştır. Kendisi de Gent üniversitesinde profesör ve askerî okul mezunu olan kardeşi Eugène Cumont ile birlikte Karadeniz (Pontus), Ermenistan ve Suriye'de arkeolojik araştırmalar yapmıştı. Cumont'un incelediği alanda bulunduğu katkılar uluslararası bilim cemaati tarafından tanınmakla birlikte Gent Üniversitesi kendisine Roma Devri Tarihi kürsüsünü vermemişti, dolaysıyla Cumont üniversitedeki ve Brüksel Kraliyet Müzesindeki görevlerinden istifa edip yaşamını Paris ve Roma'da sürdürdü. Cumont uluslararası yaygınlığı olan dergilerde birçok monografi ve bilimsel makale yayımlamış, Avrupa'nın birçok Bilim Akademisine üye olmuş ve uluslararası ödüller kazanmıştı. Cumont, Suriye'deki Dura-Europos antik sitinde bulunan ilk hristiyanlık yıllarına ait harabelerin önemini vurgulamış olan araştırmacıdır. Yaşamının sonuna doğru özel kitaplığını ve arşivini Roma'daki Belçika Akademisine armağan etmiştir. Sözkonusu bilimsel malzeme çağdaş teknoloji sayesinde araştırmacıların ulaşabileceği bir konumdadır.

Cumont arkeolojik araştırmalar gerçekleştirdiği süre içinde yazıt, topoğrafya ve fotoğraf alanlarına dahil olan zengin malzeme derlemiştir. 1900 yılının ilkbaharında kendisinden önce Anderson, Welsh ve başka araştırmacıların başlatmış olduğu araştırmaları devam ettirmek amacıyla Karadeniz yöresinde bulunmuştu. Bu yolculuk süresinde kardeşi Eugène yaptıkları güzergâh, buna ilişkin coğrafya bilgileri ve araştırmalarının sonuçlarına eşlik eden haritaların çiziminden sorumluydu. Cumont ise yazıt ve arkeolojik malzemenin derlenmesiyle ilgilenmekteydi. Cumont'un yazıları bugünkü Türkiye'nin doğu bölgeleri arkeolojisi hakkında elde bulunan ilk belgeleri oluşturmaktadır. Araştırmaları sırasında kendisine yardımı dokunan ve teşekkürlerini sunduğu kişiler arasında Konstantinos Karateodoris de bulunmakta. Karateodoris Cumont'un kullanması üzere tavsiye mektupları yazmıştı. Cumont kardeşler Karadeniz yolculukları sırasında sık sık Cizvit manastırlarında kalmışlardı.
İzledikleri güzergâh şu yerleri içeriyordu: Samsun (antik Amisos), Bafra, Havza (Termae Phazimonitorum), Vezir Köprü (Neo-Klaudiopolis), Merzifon, Amasya, Zile, Sulu Saray (Sevastopolis), Sivas (Sevasteia), Tokat, Komane (Comana Pontika), Niksar (Neo-Kesaria), Şebinkarahisar (Koloneia), Pürk (Nikopolis), Erzincan, Trabzon.

Cumont kardeşlerin arkeolojik araştırmaları 4 Nisan 1900 tarihinde başlar, nitekim aynı yıl içinde bir salgın hastalık yüzünden 21 Haziran gününde sona erer.
Yolculuk güncesini tamamlayan fotoğrafların baskısı düşük nitelikte olmakla birlikte sözkonusu yerlerin tarihini kaydetmesi açısından son derece önemlidir.
Cumont, teslim ettiği bilgilere ilişkin kaynak olarak kilise azizlerinin hayatlarını, Nissa'lı Gregory'nin yazılarını, Arkeoloji Yıllık Dergisi ve Byzantinische Zeitschrift gibi bilim dergilerini; Arrian, Strabo, Vitruvius, Tacitus, Ptolemi, Cicero gibi antik yazarları; Busbecq, Tavernier, Tournefort, Hamilton, Cuinet, van Lennep, Μillet, Kiepert gibi gezginler, coğrafyacılar ve haritacıları; Cizvit keşişlerin yazılarını ve yerel hristiyan kiliselerin evraklarını incelemiştir.

Yazan: İoli Vingopoulou