Tag Araştırması

Type a search term

Detaylı Tarama

DODWELL, Edward

Soylu ve zengin bir İrlandalı aileden gelen arkeolog ve ressam Edward Dodwell (1767-1832), (okunuş: Eduard Doduel) Dublin'de doğdu ve Cambridge'deki Trinity College'de edebiyat ve arkeoloji öğrenimi gördü. Büyük servetinin sağladığı ekonomik rahatlık sayesinde meslek edinme gereksiniminden uzak kalarak kendini tümüyle Akdeniz uygarlıklarına ilişkin araştırmalara verir.

1801 yılında Atkins ve tanınmış gezgin W. Gell ile birlikte İyon adaları (Korfu, Zante v.s) ve Truva yöresini gezer. 1805-06'da ise yol arkadaşı ressam Simone Pomardi ile birlikte Orta Yunanistan'ı gezer. Daha sonra Napoli ve Roma'ya yerleşip kendisinden otuz yaş genç bir kadınla evlenir. Birçok Avrupa kültür vakfının onursal üyesiydi. İtalya dağlarında keşif gezileri yaparken hastalanarak öldü. Oluşturmuş olduğu büyük arkeolojik koleksiyonu (sikkeler, 115 adet bakır eşya, 143 tane amfora) bir süre Roma'daki evinde barındırıldıktan sonra Münih Heykel Müzesine satıldı.

Üretken bir yazar ve aynı zamanda görsel sanatçı olan Dodwell, çağı için eşsiz olan eserlerinde arkeolog olarak sahip olduğu merak duygusu, eleştirel bakış ve sanatkâr duyarlığından oluşan çok yanlı yeteneğini ortaya koymakta. Eserinde ilk kez olarak bir "yer"in gerçek anlamda keşfine tanık oluyoruz: Yürüyüş olgusu, bir yandan görünümü keşfetme ve tanıma (okuma) biçimi haline gelirken, öte yandan anıtlar, tarih, çağdaş insanlar ve belgelere dayanan bilgiler hep bir arada bu olguya katılmaktadır.

Bu iki ciltlik yayında anlatılan ve arkeoloji ile topoğrafya malzemesi açısından zengin veriler sunan yolculuk, Yunanlıların isyandan önceki devirdeki (1821 öncesi) kamu ve özel yaşamlarıyla ilgili çok değerli bir bilgi hazinesi oluşturuyor. Dodwell 1801 yılının Nisan ayı sonlarında İtalya'da tanımış olduğu Santorini adasından gelen zeki ve okumuş bir Yunanlıyı yanına tercüman olarak alarak Venedik'ten yola çıkar. Adriyatik denizini geçip bir ay içinde yol arkadaşlarıyla birlikte Rus-Osmanlı işgali altındaki Korfu'ya varır. Yolculukları Paksos adaları, Parga, Lefkada (Santa Mavra)'ya doğru devam eder. Dodwell eski harabeler, ürünler, köyler ve efsaneye göre antik yunan şairi Saffo'nun Faon'a karşı olan umutsuz aşkından dolayı denize düşüp öldüğü Lefkata burnu hakkında yazar. Buradan Preveze'ye gidip Nikopolis'teki arkeolojik siti gezer, İthaka adasına devam edip buradaki coğrafya ve ekonomik durum hakkında ve antik harabeler arayışı hakkında yazar. Son olarak Kefalonya'ya gelerek Yunanistan'a William Gell ile birlikte yaptığı ilk yolculuğu tamamlar.

Dodwell 1805 yılında ressam Simone Pomardi ile birlikte Sicilya'nın Messina şehrinden yola çıkarak Zakinthos'a (Zante) varır, buradaki köyler, nüfus, ürünler hakkında yazar; daha sonra Mesolongi'ye geçer. Tepedelenli Ali Paşa'nın yerel halka yaptığı zulümler, yöreye özgü ürünler, Akheloos nehri ve Echinades takımadaları hakkında yazar.

Yolculuğun devamında Patra'ya ulaşıp konsolos Nikolaos Stranis'in misafiri olur. Stranis'in konağı yıllarca birçok Avrupalı konuğun buluşma yeri olmuştu. Dodwell'in Patra gezisi buralarıyla ilgili teorik bilgilerini doğrular. Çağdaş Patra'dan sözederken kolay anlaşılır bir şekilde şehrin hem mimari düzeni ("Yunanlıların evleri kireçle Türklerin evleri ise kırmızı ile boyanmış" olduğunu bile belirterek), hem ekonomik durumu hakkında (yöreden ihraç edilen ürünler dahil) yazar. Patra'da kaleyi, meşhur koca gövdeli selvi ağacını, Aziz Andrea kilisesi ve ayazmasını (kutsanmış su kaynağı/çeşmesi) ziyaret eder. Bununla ilgili yazısına yolculuk arkadaşı Pomardi'nin çizmiş olduğu ve kutsal kaynağı görüntüleyen deseni de ekler. Patra'da oldukça çok siyah kölenin bulunmasını kaydeden Dodwell ayrıca birtakım arkeolojik eseri edinmek için de çabalarda bulunur. Patra hakkında yazarken özellikle şehrin tarihî belleğini canlandırıyor. Dodwell güzergâhında Yunanistan'ın çağdaş gerçekliğini sergilerken yararlandığı eski kaynaklar ve daha önceki gezi tanıklıkları yanısıra kendi bilgilerini de bilimsel bir şekilde belgelendirir.

Dodwell Peloponez'deki bir salgın yüzünden Atina'ya başka yoldan gitmeyi yeğleyip Nafpaktos (İnebahtı), Galaksidi (burada karnaval gösterilerini izler) ve Amfisa'dan geçerek (burada Kefalonyalı bir doktorun evinde konuk olur ve voyvodayı ziyaret eder), Parnasos dağına çıkar, Hriso köyünde durak yapar ve Kastri'de konaklayıp Kastalya çeşmesini ve Delfi'de görülebilen pek az antik harabeyi gezer. Yolu Arahova ve Distomo köylerinden geçip onu Livadia'daki Trophonius kâhinleri antik sitine götürür, oradan da öteki Viotia (Boeotia) köylerine (Orchomenos, Aliartos, Thespiae) devam eder. Eleutherae yolundan ve Eleusis ovasından geçerek 26 Mart günü, lord Elgin'in çalışma ekipleri Akropolis'in kabartma (rölyef) mermerlerini söktüğü sıralarda Atina'ya ulaşır.

Dodwell burada Eylül ayına kadar kalıp Attika'nın hemen hemen tümünü (Pendeli dağı, Fili, Acharnai, Kifisia, Vrauron, Porto Rafti, Thorikos, Lavrion, Sunion, Pire) ve Egina ile Salamis adalarını gezer. Arkeolojik konuların yanısıra Yunanlıların halk dansları, müziği ve oyunları hakkında, hamamlar hatta böcek ve kuşlar hakkında bile yazar.

Atina'dan sonra Thiva (Thebai)'dan, Kopais gölü, Thermopylae ve Lamia'dan, Stylis ve Almyros'tan geçerek Volos ve Pelion'a gelir; yazısında yol boyunca karşıladığı tüm antik kent harabelerinden söz eder. Bundan sonra Larissa ve Ambelakia'ya gelip buradaki yüksek yaşam düzeyi, kültürlü insanlar ve pamuk iplik boyama endüstrisinden son derece etkilenir. Tesalya ovası, Lilaia, Amfikleia, Fokida, Viotia (Boeotia) içinden geçerek ve Chalkida ile Maraton'a uğradıktan sonra yeniden Atina'ya döner.

Bütün yaz boyunca Atina'da kalır. 1805'in Aralık ayında onu Argos-Korint yöresini gezerken buluruz: Dafni manastırı, Eleusis ve dinî gizemleri, Megara, Korint kıstağı, Korint kalesi, Kechries, Nemea ve bağları, Argos'ta akropolis ve antik tiyatro, Mikene ve Atreus'un hazinesi, Tiryns ve Nauplion, Epidaurus ve Asklepios tapınağının kalıntıları, Troizina, Methana, Poros gezip yazdığı yerlerdir. Daha sonra Aegion yolu üzerinde Sikyon, Xylokastron'dan geçip yörenin hanlarında durur ve Patra'dan sonra Achaia ve İleia'nın bütün köylerini tarif ederek 24 Ocak 1806 tarihinde Olympia'ya varır.

Gezinin devamında Messini, Megalopolis ve Vassai'deki harabeleri ziyaret ettikten sonra Şubat sonlarında Sparta'ya gelir. Tekrar Arkadiya ve Achaia'yı geçerek (Tegea, Tripoliçe, Mantineia, Orchomenos, Stymphalia, Feneos, Kalavrita, Mega Spilaion'a uğrayarak) Patra'ya ulaşır ve ilkbaharda İyon adalarından geçerek nihayet 18 Eylül 1806'da Roma'ya varır.

Yaklaşık olarak 400 tane yer ve anıt görüntüsü çizmiş olan Dodwell (son zamanlarda bugüne dek varlığı bilinmeyen onlarca yeni deseni gün ışığına çıkmış) gezdiği arkeolojik kalıntıları camera obscura tekniğini kullanıp belgeledikten sonra bunlara gravürleri de ekleyerek sanatla bilimsel bakışı birleştirmek amacını gütmekteydi. Eserinin yayınlanmış olan dört cildi Dodwell'den sonra Yunanistan yörelerini gezen bütün gezginler için temel bir el kitabı olup bugün hala arkeolojik araştırmalar için son derece yararlı bir kaynak sayılmaktadır.

Eser 1834 yılında Dodwell'in ölümünden 2 yıl sonra yayınlanmıştı. Yayıncılar kitabı oluşturacak malzemeyi ve yayınla ilgili ayrıntılı talimatları bizzat Dodwell'den almıştı. Taş baskı olan ve Dodwell'in kendi çizimlerine dayanan tablolar Yunanistan ve İtalya'dan görkemli kalıntı görüntüleri sergilemektedir. Bunlar arasında özellikle duvar yapımı biçimleri, akropoller (kent tepeleri yada uç noktaları), tahkimat avluları, ve kubbeli mezarlar yer almaktadır. Yunanistan'daki anıtları gösteren gravürler betimleyici ve açıklayıcı metinler eşliğindedir; ne var ki aynı şey İtalya'daki anıtlar için geçerli değil, bunun nedeni Dodwell'in bunlara ilişkin açıklamaları yazmaya yetişememiş olmasıydı. Yayıncılar ise bu boşluğu dolduramamışlar. Tabloların taş üzerine nakşı devrin tanınan gravürcüsü C. Hullmandel tarafından yapılmıştı. 19. yüzyıl başlarında binlerce gravür yaratmış olan C. Hullmandel, gravürün nakşedilmesinde yeni bir ışık-gölge yöntemi geliştirmiş ve gravür tekniği hakkında çok yararlı bir el kitabı yazmıştı.

Mimarî kalıntıların bazısında adlandırma ve özdeşleştirme yanlışları olmasına rağmen Dodwell'in eseri hem konusu hem az tanınan arkeolojik yerler görüntülemesi açısından öncü niteliğini korumaktadır. Yazarın amacı bu kitabın 1819 yılında yayınlanan iki ciltlik «Classical and Topographical Tour in Greece» adlı eserine ek olmasıydı.

Yazan: İoli Vingopoulou

DODWELL, Edward - Attica

DODWELL, Edward - Rest Images