EGMONT, Johan Aegidius van / HEYMAN, John. Travels through Part of Europe, Asia Minor, the Islands of the Archipelago; Syria, Palestine, Egypt, Mount Sinai, &c. .., Ι. cilt , Londra, L. Davis and C. Reymers, MDCCLIX [=1759].
Bu metin iki ayrı seyahatnamenin bileşiminden oluşmaktadır. Vatansever bir Hollandalı diplomat olan Jan Aegidius van Egmond van de Nijenburg (1693-1747) Alçak Ülkeler (Hollanda) görevlisi olarak Napoli kraliyet sarayında bulunur ve 1720 yılında Doğu Akdeniz'de seyahat eder.
Leiden üniversitesinde Doğu dilleri profesörü olan John Heyman (1667-1737), 1700-1709 yılları arasında İzmir'in Hollanda cemaatinde papaz görevinde bulunur. Heyman'ın yeğeni J.W. Heyman, Van Egmont ile John Heymann'ın seyahat anlatılarını birleştirip bunlara mektup biçimi vererek 1757 yılında hollandaca dilinde yayınlar. Bu metne ayrıca J. Spon, G. Wheler, C. Le Bruyn, J. Pitton de Tournefort ve Ol. Dapper'in seyahatname ve yazılarından alıntılar katması nedeniyle, elimizdeki ingilizce baskıda yer alan iki seyahatin güzergâhlarını ayrı ayrı izlememiz olanaksızdır. Kitapta profesör Heyman'ın arkeoloji tutkunu aydınlarla yazışmasından mektuplar ve birçok yunanca yazıt metni yer alamaktadır.
Bu kitapta okuduğumuz seyahat Cadiz'den başlayıp Alicante, Pisa, Luca, Floransa, Messina'dan (Sicilya) geçerek İzmir'de son bulur. İzmir'in iç yöreleri gezilip [Efes, Magnesia ad Meandrum (Germencik ilçesinde bulunur), antik Sardes (Salihli'de bulunur)] betimlendikten sonra, yolculuk Lesvos (Midilli), Bozcaada (Tenedos), Manisa (Magnesia ad Sipylum), Akhisar (Thyateira) ve Bursa'dan geçerek İstanbul'da son bulur. Bunu izleyen betimlemeler gine İzmir, Hios (Sakız), Rodos ve Kıbrıs hakkındadır. Gezi, Kutsal Yerler (Kudüs), Mısır, Suriye'ye (Şam, Halep) devam edip Antakya (Hatay) ve İskenderun'dan geçerek Livorno'da son bulur.
Metindeki Ege denizi adaları, Anadolu, İstanbul betimlemeleri devrin birçok seyahatnamesinde rastladığımız basmakalıp anlatışı yinelemekle beraber, bu yörelerde yaşayan halkın kamu ve özel yaşamından birçok hoş ayrıntı da vermekte. İzmir, Rodos ve özellikle Hios (Sakız) adası hakkında verilen bilgi ve gözlemler halen önemini korumaktadır.
Bu yayını tamamlayan tabloların konuları esas olarak C. Le Bruyn'ün kitaplarında yer alan gravürlerden alınmıştır.
Yazan: İoli Vingopoulou
