HOLLAND, Sir Henry. Travels in the Ionian Isles, Albania, Thessaly, Macedonia, &c. during the Years 1812 and 1813, Londra, for Longman, Hurst, Rees, Orme, and Brown, 1815.
İngiliz asıllı Henry Holland (1788-1873) tıp öğrenimini tamamladıktan hemen sonra 1812 yılında yaptığı ve aylarca süren gezisinden sonra yayınladığı vakayinamesini kendi çizdiği eskizlere dayanan on iki tane gravürle tamamlıyor. Eserin önsözünde sadece antik sitlerin ve anıtların tarifiyle yetinmeyip ülkedeki mevcut duruma da odaklayacağını vurguluyor. Zira "bunlardan başka okurların ilgisi milli kişiliğinin bilincine ulaşan ve zamanla siyasal değişimlerin tümden özgürlüğe götüreceği bir halkın gelecekteki durumuna da yöneliyor".
Sicilya'dan Zakinthos (Zante) adasına gelip burada İyonya Adaları'nın tümü hakkında nüfus ve ekonomi ile ilgili bilgiler biriktiriyor. Tepedelenli Ali Paşa'nın hakimiyetindeki yöreye geçtikten sonra Arta'ya doğru yönelirken bir süre kaldığı Yanya'da doktor sıfatıyla yakından tanıdığı ünlü Paşanın çelişkili kişiliğini ve yönetme kabiliyetlerini tarif etme olasılığına sahip oluyor. Yanya halkının ekonomi ve kültür alanlarındaki faaliyetlerinden son derece etkilenmiş olarak Tesalya'ya doğru yoluna devam ediyor. Meteora'daki rahipler cemaatini ve Tirnavos'u ziyaret ettikten sonra geldiği Larisa'da Yunan bilgin (doktor ve filozof) Yanis Vilaras'la tanışıp ona hayran kalıyor. Ambelakya'yı kısaca ziyaret ettikten sonra Selâniğe gelip bu kalabalık nüfuslu şehirdeki yaşama biçimi ve ticaret hayatı hakkında yazıyor. Gezisi Sporad adalarıyla devam edip Lamia ve Termopilae'den geçiyor. Aynı yılın Noel zamanında (Aralık sonu) kendisini Delfi'de buluyoruz, en son olarak Livadya'dan geçip burada Logothetis beyefendinin köşkünde misafir olduktan sonra bir ay süreyle kalacağı Atina'ya ulaşıyor. Daha sonra, 1813 yılının kışında Peloponez'de (Mora Yarımadası) Korint, Nemea, Mikene, Argos, Tripoli, Patra'yı geziyor. Yolculuğu kuzeye doğru devam ederken Preveze'de yeniden Ali Paşa ile karşılaştıktan sonra harabeye dönmüş olan Suli, oradan Arnavutluk'ta Delvine, Gjirokaster, Tepelen, Apollonia, Himare, Butrint, Avlonya şehirlerini ziyaret ediyor. Selânik'teki Aya Dimitri kilisesi, Dion antik şehri, Lamia şehri, Hydra adası hakkında çağı için nadir olan ayrıntılı tarifler ve Atina şehri hakkında yaptığı son derece ilginç gözlemler özellikle dikkat edilmeye değer.
Holland İngiltere'ye döndükten sonra 1840 yılından itibaren kraliyet doktoru görevini sürdürüp bunun yanısıra bir çok kez Avrupa'ya, altı kez Amerika'ya seyahat etmiş olarak 90 yaşlarına yaklaşmışken doğum günü olan tarihe isabet hayata gözlerini yumuyor. Gezi vakayinamesinde yer alan doğa betimlemeleri, çeşitli yerlerin nüfusuyla ilgili sayısal veriler, ticari ve ekonomik uğraşlarla ilgili bilgilerden başka Holland'ın keskin gözlemci bakışı kendisini Yunanistan'ın bağımsızlık öncesi en önemli gezginlerinden biri konumuna yerleştirmekte.
Yazan: İoli Vingopoulou
