MARSILI, Luigi Ferdinando. Osservazioni intorno al Bosforo Tracio overo Canale di Constantinopoli, rappresentate in lettera alla sacra real maesta di Cristina, Regina di Svezia, da Lvigi Ferdinando Marsilii, Roma, Nicolò Angelo Tinassi, 1681.
İtalyan asıllı kont, ordu görevlisi ve doğa bilimci Luigi Ferdinando Marsigli (1658-1730) çağdaş anadeniz (oseanografya) biliminin kurucusu sayılmaktadır. Matematik, astronomi ve doğa tarihi eğitimi almıştı. Osmanlı İmparatorluğu topraklarında seyahat edip askerî meseleler ve doğa bilimi konularıyla ilgili malzeme toplamıştı. 1677 yılının Aralık ayında başka adı Serenissima ("En sükûnetli") olan Venedik Cumhuriyeti tarafından görevli olarak İstanbul'a gönderilir, 1680 yılı başına kadar burada kalır. Bu süre içinde İstanbul Boğazında ölçmeler gerçekleştirip Osmanlı ordusunun teşkilatıyla ilgili bilgiler biriktirir.
Osmanlı-Habsburg (Avusturya) savaşları döneminde (17. yüzyıl sonları), Marsigli, İmparator Leopold'un hizmetindeydi. Tatarlar'a esir düşer ve Viyana kuşatması sırasında (1683) büyük bir olasılıkla Boşnak askerlere satılır, 1684 yılında ise özgürlüğüne kavuşur. İmparator Leopold'un ordusuna geri döner ve makine mühendisi olarak görev yapar. Karlofça antlaşmasından sonra (1699) Venedik, Avusturya-Macaristan ve Osmanlı devletleri arasındaki hudut çizgisinin çiziminde ve harita yapımında çalışır.
Yaklaşık olarak 20 yıl süreyle kaldığı Macaristan'da, Marsigli, bilimsel araştırma malzemesi ve arkeolojik eşya biriktirir. Ayrıca Tuna nehrini incelemiş, ölçmeler yapıp gözlemlerde bulunmuştu. Bu verileri 1726-1744 yılları arasında 6 ciltlik ve atlas eşliğinde “Danubius Pannonico-Mysicus” kitabında yayınlamıştı. Sözkonusu kitap Tuna nehri ve zenginliklerine ilişkin yazılmış ilk kapsamlı eserdir.
Marsigli'nin ordu kariyeri Avrupa ülkeleri arasında vuku bulan çeşitli savaşlara katılımıyla devam eder. Ordudan ayrılınca İsviçre ve Fransa'ya seyahat edip özellikle Marsilya yöresini gezer ve buradaki denizde ölçmeler gerçekleştirir. Marsigli, bulunduğu her yerde eskizler çizer, astronomik gözlemler yapar, nehirlerin akış hızını ölçer, yerel ürünleri, mineralleri, kuş ve balıkları inceleyip araştırırdı. Ayrıca müzik aletleri, iş aletleri ve arkeolojik eşya toplardı. 1712 yılında Bologna kentine geri döner ve 1715'te, bu şehirde bir Bilim ve Sanat Enstitüsü ile antik yunan, latin, ibrani ve arap edebiyatı metinleri yayınlayan bir basımevi kurar. Bunlardan başka Marsigli Doğu Hindistan ile ilgili veriler toplamış ve Paris Bilimler Akademisi ile Londra Kraliyet Akademisi üyesi olmuştu.
Yayınlamış olduğu yirmi küsur bilimsel eser arasından seçtiğimiz “L'Etat militaire de l'empire ottoman” (1732) adlı eseri Osmanlı ordusunun yapısını incelemekte; bu yayında çeşitli silah, kıyafet, taşınma araçları görüntüleri, meydan muharebesi planları v.s. fevkalade iyi bir biçimde sergilenmektedir. Burada sözkonusu olan kitapta ise, Marsigli'nin İstanbul Boğazı ve etraf denizlerde, suların hareketi ve nitelikleri, rüzgârlar, suların seviyesi, Boğazın akıntıları ve balıklar ile ilgili yaptığı araştırma ve ölçmeler yer almaktadır.
Yazan: İoli Vingopoulou
