Hios (Sakız) adasında 22 Mart/ 3 Nisan 1881 tarihinde meydana gelen korkunç deprem adanın sözlü tarihinde "Yıkım" yada "Felaket" adıyla kaldı. Sakız adası henüz Yunanistan devlet sınırları içine dahil olmamakla birlikte bu deprem 19. yüzyılda Yunan topraklarında vuku bulmuş en çok ölü sayısı veren deprem olarak kalmıştır.

Richter ölçeğine göre 6,5 büyüklüğünde olan depremin merkezi Sakız adası şehrinin 15 km. güneyindeydi. Adanın güney kesimlerinde ölü sayısı 4.000'den fazla, yaralı sayısı ise yaklaşık olarak 10.000 kişi olan bu depremde adanın kuzeyinde hiçbir can yada mal kaybı olmamıştı. Güneyde ise depremden hemen sonraki 12 günde 7.000 kişi evlerinden kaçmak zorunda kalıp 50-55.000 kişi evsiz barksız kalmıştı.

Sakız adası merkez şehrinin (Hora) büyük bir kısmı harap olmuş, güneyde bulunan Nenita, Vunos, Flaçya, Kalamoti, Kini, Kalimasya, Didima, Neohori, Thimiana, Dafnonas, Kataraktis, Ververato ve Tholopotami köylerinde onarılması imkânsız zararlar meydana gelmişti. Deprem aynı zamanda karşıdaki Anadolu yakasında da zararlara neden olmuştu. Asıl depremden önceki deprem de çok kuvvetli bir sarsıntı olmuş, asıl depremden sonra ise yer kaymaları, sağanak yağmurlar ve yer yarıkları boy göstermişti. Kıyı şeridi birçok santimetre batmış ve karada dikey çökmeler gözlemlenmişti. Artçı depremler ise 1884 yılına kadar sürmüştü.

1881 yılındaki deprem bütün dünya için sarsıcı bir olay oldu. Büyük devletlerin Ege denizinde bulunan donanmalarından birçok kişi Sakız adası halkının yardımına koştu. İstanbul'da Sakız adası halkına yardım için Padişahın ve Elçiliklerin yüce himayesi altında ve Ekumenik Patrik onursal başkanlığında bir Merkezî Kurul oluşturuldu. Avrupa'nın günlük, haftalık ve aylık basınında fotoğraflar ve gravürler eşliğinde birçok röportaj yayınlanmış; bu röportajlar depremin yarattığı yıkımdan sahneler ve afetten sonra halkın yaşam koşullarını sergilemişti. Örneğin "Nea Smirni" (Yeni İzmir) adlı gazetede şunları okuruz: "Sakız'ın verimli düzlük ve tepelerinde şimdi ürperti, çıplaklık, açlık, elem ve dehşet gezmekte. Toprak şu anda Sakız'ın hayatta kalmış evlatlarının gözyaşlarıyla sulanmakta. Bu ne büyük felaket!"

Gennadios Kütüphanesinde bulunan bu Albümün içerdiği fotoğraflar depremin ada yapılarına yaptığı hasarı çok belirgin bir şekilde gösterir. Fotoğrafları İzmir'de 1860'tan 19. yüzyılın sonuna dek Franque sokağında "El Beder Fotoğraf Şirketi" (Societé photographique El Beder, Castania frères, Smyrne) adıyla faaliyet gösteren fotoğrafçı Kastanya kardeşler çekmişti.

Yazan: İoli Vingopoulou