Britanyalı ordu mensubu Sir James Edward Alexander (1803-1885) Edinburg, Glaskow okullarında ve Kraliyet Askerî Akademisi'nde öğrenim görmüş, bu arada Büyük Britanya ordusunun doğu Hindistan'dan İran'a yaptığı sefere katılmış, 1826 yılında İran ile Rusya arasında yapılan savaştaki tüm olaylara şahir olmuştu. Ayrıca hem 1829 Osmanlı-Rus savaşında hem Portekiz (1832-34) ve Güney Afrika'da (1835) vuku bulmuş çarpışmalarda bulunmuştu. Alexander, Royal Geographical Society (Kraliyet Coğrafya Kurumu) adına Namibya'da bilimsel keşif araştırmaları yapmış (1836-37), doğa bilimleri için malzeme, mineraller, silahlar derlemiş, yerel ırkların dillerini kaydetmiş, yöre haritaları çizmişti. Gerçekleştirdiği tüm bu görevler için 1838'de Şövalye unvanına lâyık görülmüştü. 1841-1855 yılları arasında Kanada'da görev almış ve Kırım savaşında hizmet verdikten sonra 1862 yılında Yeni Zelanda'da Maori savaşında bulunmuştu. 1877 yılında ordu hizmetinden çekilmiş, aynı yıl İskenderiye'deki Kleopatra Obeliski'nin (dikilitaş) İngiltere'ye taşınması operasyonunda katkısı olmuştu.

Seyahatleri süresince derlediği malzeme Alexander'e 1827 yılından 1879 yılına dek yayınlanan birçok seyahat kitabı yazma olanağını vermişti. Burada sözkonusu olan yayın yazarın 1829 Osmanlı-Rus savaşı sırasında Fransız ordusu operasyonlarına katılımını içerir. Hamburg'dan yola çıkıp San Petersburg'a varırlar; kitapta ayrıca Rusya'daki günlük yaşamdan sahneler ve buradaki halkın karakteri hakkında yorumlar da yer alır. Alexander, Moskova'nın görülmeğe değer yer ve anıtlarını betimledikten sonra Odessa'ya devam eder. Odessa veba salgını altındadır. Alexander savaş sırasında denizde vuku bulan tüm olaylara şahit olur, ancak savaş tarihçesinin ayrıntılarına fazla yer vermeden Odessa ile ilgili başka bilgi ve veriler kaydeder. Nihayet Edirne'de ordu karargâhında bulunur ve buradaki tarihî anıtlar ve şehir yaşamıyla ilgilenir. Bir ay boyunca Sivastopol'da kalır, ne var ki planlarında İstanbul'u ziyaret edip Mısır ve İtalya'ya ulaşmak varken bunu gerçekleştiremez. İskandinavya yolundan ülkesine döner.

Alexander, tüm savaş operasyonları ve bir yerden bir yere hareket etmeleri sırasında uğradığı çeşitli yörelerin arkeolojik eserlerini betimlemiş ve aynı zamanda kişisel koleksiyonu için sikke, yazıt ve rölyef (kabartma) yontular derlemişti.

Yazan: İoli Vingopoulou