Corfu
Batı Avrupalıların Venedik'ten yola çıkıp Kutsal Yerlere doğru giderken uğradıkları ara duraklardan biri olan Korfu, ilk kez Br. Breydenbach'ın seyahatnamesinde (1486) görülür. Bu yayındaki Korfu ve başka görüntüler ilk kez yerinde çizilmiştir. Korfu'nun merkezi (Kerkira) Eski Kalesi ve limanıyla, B. von Breydenbach'ın seyahatnamesinde (1502 yılı, 9. baskı) ve E. Reuwich'in ileride birçok Korfu görüntüsüne model olacak gravüründe (tahta baskı) görülür. Nitekim bu gravür daha sonraki yüzyıllar boyunca yayınlanmış benzer eserlerde kopya edilir (Noe Bianco, 1600).
Korfu adası, daha önce, Cr. Buondelmonti'nin elinden çıkmış olan ilk önemli elyazması "isolario"nun (1420) haritaları arasında yer alır. Bu eser, elyazması yada basılı olarak çıkmış başka ada-sahil haritaları (isolario) için esin kaynağı olmuştu (B. Bοrdone, 1547). Batı'nın Hristiyan güçlerinin leyhine sonuçlanan İnebahtı deniz muharebesinin (1571) ardından yayınlanan G. Fr. Camocio'nun çığır açıcı "isolario"sunda (1574) yer alan Korfu haritasında adanın güçlü kalesi ve öteki istihkâm noktaları vurgulanır. Bu kitap daha sonra yayınlanan G. Rosaccio'nun benzer kitabını (1598) etkilemiş ve konusu Kutsal Yerler olan seyahatnamelerin resimlemesinde kaynak olmuştu (H. Beauvau, 1615 ve J. Cootwicjk, 1619]. Tüm benzer eserlerde olduğu gibi Antonio Millo'nun (1582-91) haritaları da dönemin basılı kitaplarından alınmış gravürlerle tamamlanır. Yunan asıllı Antonio, çizdiği haritaların üzerinde deniz trafiğinin tehlikeli noktalarını işaretler. Yer adlarının saptanmasına gelince, Millo, dönemin liman rehberlerini (portolan) kullanır. T. Porcacchi, 1620 yılında, kazıma tekniğinin yeni usulu bakır baskı tekniğiyle kendi ada haritasını yayınlar, eser büyük başarı kazanır. Bakır baskı tekniği, daha fazla ayrıntının kaydedilmesi, daha çok ve daha doğru bilgiler sağlaması açısından elverişli olup yavaş yavaş tüm kitapların resimlemesinde kullanılmış, 19. yüzyıl başlarında ise bakır baskının yerini taş baskı almıştır.
Venedik'te Argonotlar Kozmografya Akademisi'ni kuran V.M. Coronelli'nin bastığı kitaplarda Osmanlı-Venedik savaşlarında (1684-1687) Venediklilerin zaferlerini övmeyi hedefleyen yüzlerce gravür (bakır baskı) yer almaktadır. Korfu'ya ilişkin olarak, V.Μ. Coronelli'nin 1688 baskısı kitabında, adadaki önemli kalelerin görüntüsü, planı ve haritası yer alır (Angelokastro kalesi, Eski Kalenin planı ve çeşitli görüntüleri, Korfu şehri, çeşitli haritalar); V.Μ. Coronelli'nin 1687 baskısı kitabında ise Eski Kalenin sadece 2 tane görüntüsü yer almaktadır. Bu çizimler Coronelli'nin eserlerinin yeni baskıları yada çevirilerinde birçok kez yeniden yayınlanır yada daha sonraki yıllarda yayınlanmış başka seyahatnamelerin, tarih veya coğrafya kitabının resimlemesinde, örneğin Ol. Dapper'in "Archipel" (okunuş: Arşipel) adlı eserinde (1688) kullanılır. Gravürleri son derece gelişmiş bir teknikle yapılmış ve zengin içerikli bir eser olan "Archipel" için Ol. Dapper, çoğunlukla antik yunan ve latin edebiyatı yazarlarını, portolan (liman) haritaları ve isolariolar (ada haritaları), hatta çağdaş seyahatnamelerden tanıklıklar ve devrin geçerli haritalarını kaynak olarak kullanmış; ayrıca da kitaba yörenin sikkelerini gösteren tablolar eklemişti. Aşağı yukarı aynı devirde (1670) ünlü bir gravürcünün elinden çıkmış Eski Kale görüntüsü devrin atlaslarında yayınlanır (Piraeus and Ports adlı eserde). Aynı görüntü J. von Sandrart'ın eserinde de (1686) rastlanır. Bu eserde 16. yüzyıl sonlarında yayınlanmış benzer gravürlerden etkiler görülür. Gine J. Sandrart'ın 1687 baskısı kitabında yer alan tabloların çoğu Venedik hakimiyetinde bulunan kale ve yer manzaraları gösterir. 6. Osmanlı-Venedik savaşında (1684-1699) Venediklilerin Osmanlılarla çarpışmalarında kazandıkları zaferleri öven birçok eser bulunmaktadır. 17. yüzyıl sonlarında J. Peeters'in yayınları (1690) Batı hristiyan güçlerinin Osmanlı-Venedik savaşlarında kazandığı zaferleri över. Bu yayınlarda Adriyatik denizinden Hindistan'a dek uzanan bir coğrafyadan şehir liman ve başka yer görüntüleri görülebilir.
J. Laurenberg'in antik Yunanistan'ı gösteren ve mükemmel biçimde kazılmış haritaları (1660), sanatçının derin bilgi hazinesini ortaya seren tarih-coğrafya içerikli metinler eşliğindedir.
J. Seller, Akdeniz kıyılarının ilk ayrıntılı haritası olan ve "English Pilot..." (okunuş: İngliş Paylot) adıyla bilinen eserin yaratıcısıdır. Sözkonusu eser ilk kez 17. yüzyılda yayınlanır, birçok yeni baskı yapar ve 19. yüzyıl dahil olmak üzere uzun süre kaynakça olarak kullanılır (burada sözkonusu olan 1771 baskısıdır). Seller'in toplu eserleri gemicilik haritalarında ingilizceyi geçerli dil kılmış ve ilerideki harita yayınlarını önemli ölçüde etkilemişti. Eserde ada sahillerinden çizimler yer alır. Adriyatik denizinden Doğu istikametine yapılan yolculuklarda, Korfu adasının önemli coğrafya konumu, ada haritasının ve demir atma noktalarının çizimlerinden de kanıtlanmaktadır (J.N. Bellin, 1771 ve J. Roux, 1804). Adadaki demir atma noktalarını gösteren başka bir harita A. Grasset de Saint Sauveur'ün Yedi Adalar hakkında yazdığı üç ciltlik eserine ek olan "Atlas"ta yer alır (1800). J.B.G.M. Bory de St. Vincent'ın yayına hazırladığı İyon denizi adalarına ilişkin kitaba ek olan "Atlas"ta (1823) gördüğümüz Korfu haritası kayda değerdir. W. Black'ın eserinde (1900) yer alan görüntüler Yunan ayaklanması döneminden elimizde bulunan az sayıda ve nadir belgeler olup Yunan tarihi için son derece önemli birer kaynak oluşturmakta. Korfu'ya ilişkin resimler arasında adanın çeşitli manzaraları, sikke tabloları ve halk kıyafetleri yer alır. J. Cartwright'in tabloları (1821), peyzaj içerikli olup pragmatist bir anlayışla, mükemmel bir teknik incelik, duyarlık ve içtenlik aktarmaktadır. Korfu halkından insan tipleri ve kıyafetlerini gösteren gravürler (taş baskı) Fransız asıllı ressam L. Dupré'nin eserinde görülür (yaklaşık olarak 1825). Dupré hakkında yazılmış bir kitapta önemli İngiliz ressamlar tarafından yapılmış Korfu görüntüleri de yer alır.
17. yüzyıl sonlarında Venediklilerin askerî seferi ardından büyük bir olasılıkla çeşitli arkeolojik eserler İtalya'ya götürülmüştü; nitekim P.M. Paciaudi'nin eseri bunu kanıtlar (1761). Adadaki arkeolojik eserler sistematik bir biçimde araştırılıp incelenmiş (Ch.R. Cockerell, 1830) yada sadece kaydedilmişti (R.Ol. Brönstend, 1830). F.Ch.H.L. Pouqueville / 1826-27, W. Goodisson / 1822 gibi gezginlerin eserlerinde de Korfu haritaları yer alır. Hekim üsteğmen göreviyle Korfu'da bulunan Goodisson mesleğinin yanısıra adaya ve sakinlerine ilişkin sayısız bilgi kaydetmişti. Tabii ki 19. yüzyılda yayınlanmış gezi rehberlerinde de Korfu haritaları bulmaktayız (K.Baedeker in 1894).
Yunanistan devletinin kuruluşundan hemen sonraki zaman diliminde Chr. Wordsworth seyahatnameden çok tarih anlatısı olan bir eser yayınlar. Bol resimlerle donatılmış olan bu eser büyük yankı uyandırır. Eserin 1882 yılında yapılan yeni baskısında ve yine Chr. Wordsworth 1841 baskısında, mitolojiden esinlenen ve düşgücü ürünü olan çeşitli sahnelerle, daha önce yayınlanmış eserlerden etkilenmiş Korfu manzaraları (Ed. Dodwell, 1819) yeni bir görsel sanat anlayışıyla aktarılmaktadır. İtalyan asıllı ressam S. Pomardi (1820), Ed. Dodwell'e arkeolojik gezilerinde yoldaşlık etmiş ve sipariş üzerine sayısız konu resmetmişti. Pomardi'nin çizimleri net sonuç ve doğruluklarıyla göze çarpmakta. J. Cartwright'in yapmış olduğu portreler (1822), yaşadığı devrin sanat akımlarından etkilenmiş olup, görüntülenen kişiliklerin karakter ve ahlâkını vurgular. O.M. von Stackelberg 19. yüzyıl başlarında (1834) Yunanistan'a yaptığı seyahatten sonra, tarihî alanlarla arkeolojik anıtları o sıralarda doğmakta olan romantizm akımına göre aktarmayı başarmıştır.
F.C.H.L. Pouqueville başka bir yapıtında Yunanistan'ın anakara kesimlerinin jeomorfolojisi hakkında en etraflı çalışmalardan birini bırakmıştır. Sözkonusu kitapta ise (1835) F.C.H.L. Pouqueville, Korfu manzarasıyla olduğu gibi, resim kısmı için daha önce yayınlanmış ve sevilmiş önemli kitapların gravürlerinden yararlanır.
T Adanın etkileyici manzaraları E. Peytier (1829-32, 1833-36), Korfu'da uzun yıllar yaşamış İngiliz asıllı peyzaj ressamı Ed. Lear'in eserlerinde (1863), ayrıca başka gezgin ressamların seyahatnamelerinde de (Ε. Rey, 1867) görülebilir. H. Cook'un gravürlerinde (1853) konu ne olursa olsun (tarihî anıt, manzara, günlük yaşam sahneleri v.s.) hep aynı sakin uslupla aktarılmıştır. Tarihî anıtlar genellikle günlük yaşam sahneleri içinde beliren insan figürleriyle tamamlanır, manzara görüntülerine ise bitki aleminden öğeler katılarak denge kurulur.
19. yüzyılda yayınlanmış olan seyahatnameler, Doğu'ya yada Kutsal Yerlere yapılan yolculuklarda, yunan kültürüne dahil olan bu ilk durak noktasından görüntüler sergilemeyi ihmal etmezler (J. comte d’ Estourmel, 1848 ve Ο’Hara Smith, 1859). Betimlediği yer ve insanlar üzerinde keskin bakış ve gözlem yeteneğiyle göze çarpan H. Belle'in (1881) seyahatnamesi aynı nitelikleri taşıyan görsel malzemeyle tamamlanmaktadır.
Albüm'de (1984) sergilenen eserler arasında, İngiltere'de yayınlanan çığır açıcı “The Illustrated London News” (1842-1885) dergisiyle “The Graphic” (1869-1885) dergisinden alınmış nadir ve çok kayda değer tahta baskı gravürler yer almaktadır. Bu gravürlerin konusu, 1842-1885 yılları arasında vuku bulmuş siyasal ve toplumsal olaylar ve savaşlara ilişkin yerler ve kişilerdir. Albümde yer alan birçok gravür İyon denizi adalarının Yunanistan devletine katılmasıyla ilgili konular sergiler.
19. yüzyıl sonlarına doğru fotoğraf sanatının şartları, olanakları ve özel "bakışı" gravürlerle resimlenen yayınları da etkiler. Aynı zamanda, görüntü konuları mekânın ve insan yaşamının ayrıntılarını sergilemeyi yeğler (R.R. Farrer / 1882, Α. Schweiger Lerchenfeld / 1887); bu zamandan itibaren yaratılan fotoğraf stereotipleriyle (basmakalıp manzara fotoğrafları) Korfu'nun görülmeğe değer yerleri de geniş bir kitleye tanıtılır (E. Reisinger, 1923). ASPİOTİS-ELKA Basımevinin çıkardığı Κερκυραϊκαί ενδυμασίαι (Kerkiraike endimasie) adlı Albümde (19...?) yer alan tablolar çeşitli insan tipleri, portreler, şiirsel manzaralar, tarım işleri ve dinî törenler görüntüler.
Son olarak, İyon Denizi Adaları Uluslar Topluluğu'nun Büyük Britanya amblemini taşıyan arması (1817-1864) J.H. Allan'ın Akdeniz seyahatnamesinde (1843) içerilmektedir.
Yazan: İoli Vingopoulou