Kos
On iki adalardan biri olan Kos adası (İstanköy) edebiyat ve coğrafya yayınları evreninde, Ege denizindeki tüm Yunan adaları gibi, ilk kez 15. yüzyıl başlarında Cr. Buondelmonti'nin elyazması haritalardan oluşan öncü eseri "Liber Insularum Archipelagi"de kaydedilir. Bu eser daha sonra üretilmiş olan deniz ve ada haritası baskıları (isolario) için model olmuştu ( B. dalli Sonetti, 1485; Β. Bordone, 1547). Sonetti, haritalarını vezinle yazılmış metinlerle tamamlar, Bordone ise kendine özgü haritalarına Kos adasının tarihi, iklimi, söylenceleri (efsane) hakkında bilgiler de ekler. 16. yüzyıl sonlarına doğru Kos adası G. Rosaccio'nun 1598) daha eski eserlerden etkilenmiş olan "isolario"sunda belirmektedir. H.Beauvau'nun kitabındaki (1615) gravürde görülen Kos haritası ise birkaç yıl önce yayınlanmış ve başarı görmüş bir "isolario"daki haritanın kopyasıdır. Tüm benzer eserlerde olduğu gibi Antonio Millo'nun (1582-91) haritaları da dönemin basılı kitaplarından alınmış gravürlerle tamamlanır. Yunan asıllı Antonio, çizdiği haritaların üzerinde - bunların arasında Kos haritasında da - deniz trafiğinin tehlikeli noktalarını işaretler. Yer adlarının saptanmasında, Millo, dönemin liman rehberlerini (portolan) kullanır.
V.M. Coronelli'nin Venedik'te kurmuş olduğu Argonotlar Kozmografya Akademisi'nde basılan ve özellikle Osmanlı-Venedik savaşlarında (1684-1687) Venediklilerin zaferlerini övmeyi hedefleyen yayınlar arasında, güneydoğu Ege'de bulunan bazı adaların haritası ve istihkâm bölgelerinin görüntülerini içeren bir kitap (1688) yer alır. 17. yüzyıl ortalarında Venedik gravür stilinin güzel küçük bir örneği olan Μ. Boschini'nin kitabında Kos haritası bütün öteki haritalar gibi tarih-coğrafya içerikli açıklayıcı bir metin eşliğindedir. Fr. Piacenza'nın "isolario"su (1688), mükemmel bir kazıma ile yapılmış haritalarla Ege denizi adaları Kıbrıs ve Peloponez hakkında bol bilgiler veren metinler içermektedir. 17. yüzyıl sonlarında J. Peeters'in kitapları (1690) (okunuş: Piters) Batı hristiyan güçlerinin Venedik-Osmanlı savaşlarında kazandıkları zaferleri vurgulamaktadır. Bu eserlerde Adriyatik denizinden Hindistan'a dek uzanan bir coğrafyadan çeşitli şehir, liman ve başka yer manzaraları görürüz.
Ol. Dapper'in 1688 yılında çıkmış "Archipel" (okunuş: Arşipel) adlı zengin içerikli eseri gravürlerinin kusursuz tekniğiyle ün kazanmıştı. Ol. Dapper, bu eseri için çoğunlukla antik yunan ve latin edebiyatı yazarlarını, "portolan" (liman) haritaları ve "isolario"lar (ada haritaları), hatta çağdaş seyahatnamelerden tanıklıklar ve devrin geçerli haritalarını kaynak olarak kullanmıştı. Eser Kos adasının bir görüntüsünden başka burada bulunmuş sikkeleri gösteren bir tablo da içermektedir.
C. De Bruyn'ün alışılmadık resimler içeren ve çok başarı görmüş seyahatnamesinde (1714) Kos merkezi ve limanının bir görüntüsü yer almakta. 18. yüzyıl sonlarıyla 19. yüzyıl başlarında, "görüntü"yü seyahatnamenin başlıca öğesi kılan ve devrin arkeoloji tutkunlarının yunansever eğilimini yepyeni ve özgün bir biçimde dile getiren M.G.F.A. Choiseul-Gouffier'in görkemli eserindeyse ilk kez olarak Kos merkezindeki ünlü çınar ağacının bir görüntüsüne tanık oluruz. Günümüze dek pek sevilen bir konu olan bu çınar ağacı Choiseul-Gouffier'den sonra birçok seyahatnamede kopya edilir, ve J. H. Allan'ın eserinde (1843) Kos adasından başka görüntüler (kabartma yontular, arkeolojik anıtlar) arasında yer alır. Kos adası F. Beaufort'un seyahatnamesinde (1817) büyük doğruklukla kaydedilir. P. Jeancard'ın eserinde yer alan ve konusu yer manzaraları, çeşitli mekân ayrıntıları ve insan tipleri olan gravür ve akuareller kendi çizimlerine dayanır. Sözkonusu resimler fotoğraf karelerini anımsatır.
Yazan: İoli Vingopoulou