Tinos adası edebiyat ve coğrafya yayınları evreninde, Ege denizindeki tüm Yunan adaları gibi, ilk kez 15. yüzyıl başlarında elyazması haritalardan oluşan ve öncü bir eser olan "Liber Insularum Archipelagi"de kaydedilir. Bu eser daha sonra üretilmiş olan ada-sahil haritası baskıları (isolario) için model olmuştu (B. dalli Sonetti, 1485; Β. Bordone, 1547). Sonetti, haritalarını vezinle yazılmış metinlerle tamamlar, Bordone ise kendine özgü haritalarına adanın tarihi, iklimi ve efsaneleri hakkında bilgiler ekler. Tüm benzer eserlerde olduğu gibi Antonio Millo'nun (1582-91) haritaları da dönemin basılı kitaplarından alınmış gravürlerle tamamlanır. Yunan asıllı Antonio, çizdiği haritaların - ve bu arada Tinos haritasının da- üzerinde deniz trafiğinin tehlikeli noktalarını işaretler. Yer adlarının saptanmasına gelince, Millo, dönemin liman rehberlerinden (portolan) yararlanır.

16. yüzyıl sonlarına doğru Tinos, G. Fr. Camocio'nun (1574) çığır açıcı "isolario"sunda görülmektedir. Sözkonusu eser daha sonra yayınlanan G. Rosaccio'nun  (1598) harita kitabını etkiler, hatta H. Beauvau'nun (1615) hacılık seyahatnamesini resimlendirir. 17. yüzyıl ortalarında Venedik gravür stilinin güzel bir örneği olan Μ. Boschini'nin  küçük boy kitabında Tinos haritası kitaptaki bütün öteki haritalar gibi tarih-coğrafya içerikli açıklayıcı bir metin eşliğindedir. Fr. Piacenza'nın "isolario"su (1688),  mükemmel bir kazıma ile yapılmış haritalarla Ege denizi adaları, Kıbrıs ve Peloponez hakkında bol bilgiler veren metinler içermektedir.

Arkeoloji araştırmaları açısından önemli bir yayın olan J. Spon'un  (1678) seyahatnamesinde yer alan tabloların konuları çığır açıcı sayılmaktadır. Özellikle tarihî anıtlar ve harabeler konusunda, bu görüntülerin çoğu, kaydedilmiş ilk tanıklıkları oluşturur.

Ol. Dapper'in 1688 yılında çıkmış "Archipel" (okunuş: Arşipel, anlamı: takımadalar) adlı zengin içerikli eseri gravürlerinin kusursuz tekniğiyle tanınır. Ol. Dapper, bu eseri için kaynak olarak çoğunlukla antik yunan ve latin yazarların metinlerini, "portolan" (liman) haritaları ve "isolario"lar, hatta çağdaş seyahatnamelerden tanıklıklar ve devrin geçerli haritalarını kullanmıştı. Eserde Tinos haritası, adanın antik sikkelerini gösteren bir tablo ve yerleşim merkezinin etkileyici bir görüntüsü yer almakta. Fr. Basilicata'nın (1618) haritasında rengin ustaca kullanımı sayesinde adanın topoğrafya ve morfolojisi vurgulanmakta, ayrıca adadaki ekonomik faaliyetlere ilişkin her türlü ayrıntı özellikle görüntülenmektedir.

Gravürleriyle ünlü olan J.v. Sandrart'ın eserinin 1686 baskısında yer alan tablolarda 16. yüzyıl sonlarından beri yayınlanan benzer konulu bakır baskı gravürlerden etkiler yada yaşadığı dönemde yayınlanmış ve başarı görmüş tarih-coğrafya kitaplarında yer alan tablo konularının taklidini görürüz. 17. yüzyıl sonlarında J. Peeters'in yayınları (1690) Batı hristiyan güçlerinin Osmanlı-Venedik savaşlarında kazandığı zaferleri övmektedir. Bu yayınlarda Adriyatik denizinden Hindistan'a dek uzanan bir coğrafyadan şehirler, limanlar, ve başka yerler görüntülenir. J. Sandrart'ın eserinin 1687 baskısında yer alan tabloların konusu ise çoğunlukla Venedik hakimiyeti altında olan kaleler ve çeşitli yer manzaralarıdır. Benzer kitaplar serisinde, 6. Osmanlı-Venedik savaşında (1684-1699) Venediklilerin Osmanlılarla çarpışmalarında kazandıkları zaferleri öven başka eserler de bulunmakta.

J.J. Struys'ün seyahatnamesine (1681) hakim olan belirsizlik ve gariplikler arasında Tinos ve Patmos adalarına ilişkin görüntülerin birbirine karışması ilgi çekicidir. Yerin coğrafyası, engebeleri ve yerleşim yerlerinin konumuyla ilgili bilgilerimiz görüntülerin birini ötekiyle değiştirmemize yol açıyor. Öyle ki Patmos görüntüsünü Tinos, Tinos görüntüsünü Patmos diye okuyoruz.

J. Seller, Akdeniz kıyılarının ilk ayrıntılı haritası olan ve "English Pilot..." (okunuş: İngliş Paylot) adıyla bilinen eserin yaratıcısıdır. Sözkonusu eser ilk kez 17. yüzyılda yayınlanır, birçok yeni baskı yapar ve 19. yüzyıl dahil olmak üzere uzun süre kaynakça olarak kullanılır (burada sözkonusu olan 1771 baskısıdır). Seller'in toplu eserleri gemicilik haritalarında ingilizceyi geçerli dil kılmış ve ilerideki harita yayınlarını önemli ölçüde etkilemişti. Eserde ada sahillerinden çizimler sunulur.

İçerdiği bilgi hazinesi bakımından son derece değerli bir yayın olan, J. Pitton de Tournefort'un  eserinde (1717), Tinos’a ilişkin görüntüler arasında adanın haritası, kadınların giyim adetleri ve limanın bir görünütüsü yer alır. Sözkonusu eser Tournefort'un Ege'de yaptığı geziden sonra yayınlanmış ve o andan itibaren Ege adalarında seyahat eden her gezginin güzergâhı için bir rehber olmuştu. J.B. Van Mour'un  Doğu milletlerinden insan tipleri ve kıyafetler gösteren çok başarılı Albümü (1714), içerdiği görüntülere ilişkin olarak, günlük yaşama dair ayrıntılar veren açıklayıcı metinler eşliğindedir. Bu albümdeki Tinos'lu kadın kıyafeti en çarpıcı kıyafetlerden biri olup ileride yayınlanan başka eserleri de etkilemiştir (F.C. Baltimore, 1769).

A. de La Mottraye'in eseri nadir konular gösteren çarpıcı gravürler içerir (1727). Bunların bazısı hayalî sahneler olup başka çağdaş yayınlarda yer alan konu yada figürleri kopya eder. Bunun bir örneği Ege'li kadınlar dansı tablosudur. Bu tabloda Tinos'lu bir kadın figürü de bulunur. Aynı gravür, konusu kıyafetler olan açıklamalı bir kitapta da yer alır (Ph. Argenti, 1953). M.G.F.A. Choiseul-Gouffier'nin görkemli eserinde Tinos'lu kadınlara üç ayrı gravürde yer verilir. Sözkonusu eser antik çağlar ve yunan kültürü sevgisini yepyeni ve özgün bir biçimde dile getirmiş, ayrıca 18. yüzyıl sonuyla 19. yüzyıl başında "görüntü"yü seyahatnamenin başlıca öğesi kılmıştı.

Fransa devletinin Yunanistan'a gönderdiği Mora Bilimsel Araştırma Ekibinin G. A. Blouet yönetimindeki Mimarlık ve Heykeltraşlık Bölümünün incelemeyi ve araştırmayı üstlendiği tarihî anıt ve yöreler hakkında - bu arada Kiklad adaları hakkında da - bulunduğu gözlemler, sanat ve teknik bakımından üstün nitelikli çizimler eşliğindedir. Bu araştırmanın, üç görkemli cilt olarak yayınlanan (1831, 1833, 1838) sonuçları, o andan itibaren sözkonusu anıtlar hakkında güvenilir bir kaynak ve ilerideki bütün benzer çalışmalar için esaslı bir el kitabı oluşturur.

Ed. D. Clarke'in eserinde (1814) Tinos'un gemiden bakarken görünen dağlık şeridinin çizgisi ilginç bir tablo oluşturur. M. Zallony'nin o dönemde nadir olan ayrıntılı haritası (1809) ayrıca ilginçtir. C.F.T.C. D'Aligny'nin çizimleri (1843), kazı tarihi ve Delos arkeolojik alanı için değerli bir kaynak sayılmaktadır. Bu çizimlerde ufukta Tinos adası da seçilir.

Albüm'de (1984) sergilenen eserler arasında, İngiltere'de yayınlanan çığır açıcı “The Illustrated London News” (1842-1885) dergisiyle “The Graphic” (1869-1885) dergisinden alınmış nadir ve çok kayda değer tahta baskı gravürler yer almaktadır. Bu gravürlerin konusu 1842-1885 yılları arasında vuku bulmuş siyasal ve toplumsal olaylar ve savaşlara ilişkin yerler ve kişilerdir. Tinos adası da bu görüntüler arasında yerini alır.

Fr. Perilla, tahta baskı gravür, renkli akvarel reprodüksiyonları ve fotoğraf gibi çeşitli tekniklerle (1935) tüm Kiklad adaları gibi Tinos için de duyduğu coşkulu sevgiyi ve sanat duyarlığını dile getirir.

Son olarak, F.F. Boissonnas yaptığı çekimlerle fotoğraf sanatına damgasını vurur. Ünlü fotoğrafçı Tinos'ta makinesiyle günlük yaşam ve tarım faaliyetlerinden sahneler ve etkileyici Kiklad manzaraları yakalar (F.F. Boissonnas)

Yazan: İoli Vingopoulou