Evia (Eğriboz adası) edebiyat ve coğrafya yayınları evreninde, tıpkı öteki Ege denizi adaları gibi, ilk kez 15. yüzyıl başlarında Cr. Buondelmonti'nin elyazması haritalardan oluşan çığır açıcı eseri "Liber Insularum Archipelagi"de kaydedilir (1420). Bu eser daha sonra üretilmiş olan ve "isolario" adını alan elyazması yada basılı benzer eserlerin tümünü etkilemişti. Bu çeşit eserler aşağı yukarı 18. yüzyılın başına kadar aralıksız yayınlanır. 15. yüzyıl başlarının bu öncü eserinden etkilenen B. dalli Sonetti  (1485) kendi "isolario"sunu  vezinle yazılmış metinlerle tamamlar; B. Bordone ise (1547) eserindeki kendine özgü haritalara ada hakkında yazdıklarına yerel efsaneler, iklim ve tarihle ilgili bilgiler ekler. Batı'nın hristiyan güçleri leyhine sonuçlanan İnebahtı deniz muharebesinden (1571) sonra yayınlanan G.Fr. Camocio'nun (1574) çığır açıcı harita kitabı (isolario) G. Rosaccio'nun eseri (1598) gibi daha sonraki benzer eserleri etkilemişti. Sözkonusu eserlerin her ikisinde de Evia adası ve Halkida şehrinin haritası yer alır. Bundan bir asır sonra benzer bir eser (Sandrart, 1686) Evia adası haritasını kopyalar. Tüm benzer eserlerde olduğu gibi Antonio Millo'nun (1582-91) haritaları da dönemin basılı kitaplarından alınmış gravürlerle tamamlanır. Yunan asıllı Antonio, çizdiği haritaların üzerinde deniz trafiğinin tehlikeli noktalarını işaretler. Yer adlarının saptanmasında dönemin liman rehberlerini (portolan) kullanır. T. Porcacchi 1620 yılında kazıma tekniğinin yeni usulu bakır baskı tekniğiyle büyük başarı kazanan kendi harita kitabını (isolario) yayınlar. Bakır baskı tekniği, daha fazla ayrıntının kaydedilmesi, daha çok ve daha doğru bilgiler sağlaması açısından elverişli olup 19. yüzyıl başlarına dek tüm kitapların resimlemesinde kullanılmış, nihayet bakır baskının yerini taş baskı almıştır. 17. yüzyıl ortalarında yayınlanan ve Venedik gravür sanatının güzel bir örneği olan Μ. Boschini'nin küçük boy "isolario"sunda, Eğriboz haritası kitaptaki tüm öteki haritalar gibi tarih-coğrafya bilgileri içeren açıklamalı bir metin eşliğindedir. Nefis bir kazıma ile yapılmış haritalardan oluşan Fr. Piacenza'nın (1688) ada haritaları ayrıca Ege denizi adaları, Kıbrıs, Peloponez hakkında zengin bir yazınsal malzeme de içermektedir. J. Laurenberg'in (1660) antik Yunanistan'ı gösteren ve mükemmel biçimde kazınmış haritaları, sanatçının derin bilgi hazinesini ortaya seren tarih-coğrafya içerikli metinler eşliğindedir.

Venedik'teki Argonotlar Kozmografya Akademisinin kurucusu V.M. Coronelli Osmanlı İmparatorluğu topraklarına hiç bir zaman seyahat etmemişti. Buna rağmen Akademinin atölyesinde Osmanlı-Venedik savaşlarında (1684-1687) Venediklilerin zaferlerini öven ve birçok gravür (bakır baskı) içeren onlarca kitap basmıştı. Eğriboz'a ilişkin olarak V.M. Coronelli 1687 baskısında Halkida'dan bir görüntü; V.M. Coronelli  1688 baskısında kale planları, Evia adası ve Halkida yöresinin haritası yayınlanır. Sözkonusu çizimler Coronelli'nin eserlerinin yeni baskıları yada çevirilerinde birçok kez yeniden yayınlanır yada daha sonraki yıllarda yayınlanmış başka seyahatnamelerin (B. Randolph, 1689), tarih veya coğrafya kitabının resimlemesinde (Ol. Dapper "Archipel", 1688) kullanılır.  Ol. Dapper'in kitabında gine Evia'dan antik sikkeler gösteren bir tablo görürüz. B. Randolph'un (1687) eserinde aynı gravür uslubuyla yapılmış bir Halkida görüntüsü yer alır. V.M. Coronelli'nin 1708 baskısında gördüğümüz gravürler Argonotlar Kozmografya Akademisinin daha eski yayınlarında çıkmış tablo konularını tekrarlamalarına rağmen gine de ilginç görüntülerdir. J. Enderlin'in kitaplarında (1686), daha önce çıkmış ve çok rağbet gören yayınların yanısıra o sıralarda çıkmış yayınlardan da çeşitli konuları kopya eden tablolar görmekteyiz. J.v. Sandrart'ın eserinin 1687 baskısında yer alan tabloların konusu çoğunlukla Venedik hakimiyeti altında olan kaleler ve çeşitli yer manzaralarıdır. Benzer kitaplar serisinde, 6. Osmanlı-Venedik savaşında (1684-1699) Venediklilerin Osmanlılarla çarpışmalarında kazandıkları zaferleri öven başka eserler de bulunmaktadır. 17. yüzyıl sonlarında J. Peeters'in kitapları (1690) Batı hristiyan güçlerinin Venedik-Osmanlı savaşlarında kazandıkları zaferleri vurgulamaktadır. Bu eserlerde Adriyatik denizinden Hindistan'a dek uzanan bir coğrafyadan çeşitli şehir, liman ve başka yer manzaraları görürüz.

16. yüzyıl başlarında yayınlanan ve Osmanlılar hakkında olan bir vakayinameyi (J.A.M. Adelphus, 1513) tamamlayan tahta baskısı gravürlerin konuları arasında bir de Halkida görüntüsü yer almakta.

Maps of the island and the wider area are included in J.J. Barthélemy'nin  romanlaştırarak yazdığı seyahat anlatısında (1832, ikinci baskı) antik evren panoramasını şiirsel bir uslupla aktaran metin çeşitli harita ve çizimlerle tamamlanır; bu haritalar arasında Eğriboz adası ve etraf yöresinin haritaları yer alır. İngiliz asıllı arkeolog ve Dilettanti Cemiyeti üyesi olan R.Chandler'in keşif araştırmalarını yazdığı seyahatnamesinde (1776); Danimarkalı arkeolog P.Ol. Brönsted'in kitabında (1826); ve E. Rey'in seyahatnamesinde (1867) Eğriboz haritaları yer alır.

O.M. von Stackelberg 19. yüzyıl başlarında (1834) Yunanistan'a yaptığı seyahatten sonra tarihî alanlarla arkeolojik anıtları o sıralarda doğmakta olan romantizm akımına göre aktarmayı ve tablolarıyla yankılar yaratmayı başarır. O.M. von Stackelberg'in (1831) örf ve adetler konulu etkileyici tablolarında görülen insanların duruşu ve hareketleri devrin alışılmış kalıplarına kıyasla yenilikçi bir uslupla verilmiştir. R. Walpole'ün (1820) yayınladığı kitapta bir arada bulunan makale, inceleme, seyahat anlatısı gibi yazıların ele aldığı nadir konular ve bunlara ilişkin görüntüler, inceledikleri yerlerin ve özellikle Evia'nın tarihi, arkeolojisi, hatta doğa tarihi hakkında çok değerli birer belge oluşturmaktadır. W.M. Leake'in en önemli eserlerinden birinde yer alan çizim ve planlar (1835, ve anastatik baskı 1967), İngiliz asıllı arkeoloji-sever topoğrafyacının mekânı ve tarihî anıtları son derece sistemli ve kapsamlı bir biçimde inceleyip kaydettiğini kanıtlar.

Yunanistan devletinin kuruluşuyla, artık başkente yakın olan Evia adası, Atina'da bulunan ziyaretçiler için rağbet gören bir gezi hedefi olur.

J. Skene'in   (1838-45) akuarelleri alışılagelmiş konu ve de resim tekniklerinden ayrılarak Evia adasıyla ilgili birçok manzara verirler; A. Schweiger Lerchenfeld'in (1887) seyahatnamesini bezeyen tablolar ise panayır, yolcu hanı, harman yeri gibi günlük yaşam sahneleriyle  özgünlük getirirler. Betimlediği yer ve insanlar üzerinde keskin bakış ve gözlem yeteneğiyle göze çarpan H. Belle'in seyahatnamesi (1881) aynı nitelikleri taşıyan görsel malzemeyle tamamlanmaktadır. İrlanda asıllı üretken yazar J. P. Mahaffy'nin Yunanistan gezisine ilişkin eseri (1890) kusursuz nitelikte tahta baskı gravürlerle donatılmıştır. Sözkonusu gravürler esas olarak kimi düşgücü eseri olan, kimiyse fotoğraflara dayanan ve kalemle yapılmış olan çizimler kullanmaktadır.

Eğriboz kanalının karakteristik bir görüntüsü F.C.H.L. Pouqueville'in (1835) "Grèce" adlı eserinde görülebilir. Sözkonusu F.C.H.L. Pouqueville ayrıca Yunanistan'ın anakara kesimlerinin jeomorfolojisi hakkında en etraflı çalışmalardan birini bırakmıştır. Aynı görüntü çağdaş bir Albümde de tekrarlanır (Piraeus and Ports). R. Walpole'un eserinde (1818) Eğriboz kanalındaki antik hisarın düşgücü eseri bir görüntüsüne şahit oluruz.

Ed. Dodwell (1819), O.M. von Stackelberg (1830), Chr.Wordsworth (1882) ve Et. Rey (1867) gibi yazar-sanatçıların eserlerinde Evia adasının dağ sıralarını, düzlüklerini, sahillerini ve de görülecek yerlerini gösteren bakır baskı, taş baskı, akuarel tekniğiyle yapılmış çeşitli görüntüler; J.S. Bartholdy'nin eserindeyse (1806) karakteristik bir kadın kıyafeti yer almaktadır.

Yazan: İoli Vingopoulou