SCHEDEL, Hartmann

Alman asıllı hümanist ve doktor Hartmann Schedel (1440-1514) Nürenberg'de doğar ve aynı yerde ölür. Avrupa'nın birçok kentinde ve Padova'da tıp okur. İtalya'nın arkeolojik anıtları hakkında genel bir betimleme kaleme alır ve Almanya'ya döndükten sonra Saint-Sébald katedralinin piskoposluğunda veznedar görevinde bulunur. Çok zengin bir kütüphane sahibiydi. Kütüphanesi 370 tane elyazması ve 670 tane basılı eserden oluşmaktaydı. Bunlar dilbilgisi, mantık, matematik, gökbilim, felsefe, tıp, tarih ve tanrıbilimle ilgili kitaplardı.

Schedel, bilimadamlarından oluşan araştırma grubuyla birlikte kitap tarihinde bir kilometre taşı teşkil edecek olan bir yapıt hazırlar. Hem olağanüstü boyutu hem niteliği açısından çok önemli bir yapıt olan Vakayiname dünya tarihinin resimli anlatıları kategorisine girip Ortaçağ'dan beri süregelen bir geleneğin içinde yer alır. Yaratılış devrinden yazıldığı zamana dek, (sözkonusu kitap 1490 tarihine dek), dünya tarihini içermektedir. Böyle bir anlayışla yazılan ilk kitap MS 300 yılında Kayserili Eusebios (Eusebius Pamphili) tarafından kaleme alınan Vakayiname sayılır. Eusebios bu yapıtında Hristiyan Kilisesi tarihini, hikâyeler, eski devirlerden ve yaşadığı dönemden olaylar ve söylencelerden bir karışım yaparak anlatır. Schedel'in Vakayinamesinde önemli kişiler, krallar, Yahudî ve Hristiyan rahipler gibi çeşitli filozof ve yazarlar da resmedilir. Dünya Tarihi bu şekilde 6 devre ayrılır: 1) Dünyanın yaratılışından Nuh tufanına kadar, 2) Tufandan Hazreti İbrahim'in doğuşuna kadar, 3) Davut'un doğuşuna kadar yer alan olaylar, 4) Babil kuşatmasına kadar Davut'un krallık devri, 5) İsa'nın doğuşuna kadar yer alan olaylar, ve son olarak 6) 1490 yılına dek tarih olayları. Eser Mahşer Günü ile ilgili bir yazı ve çeşitli şehirlerin tarihî, ekonomik, kültürel betimlemeleri ile kapanır.

Kitabın yayına hazırlanışını H. Schedel yapar, gravürlerin çizimi ve basımını ressam ve gravürcü (ayrıca Albrecht Dürer'in öğretmeni) Michael Wohlgemuth ile Schedel'in damadı gravürcü Wilhelm Pleydenwurff yapar, yayını ise ünlü yayıncı Anton Koberger üstlenir. Koberger 1489 yılından beri 100 kişinin çalıştığı 39 ayrı matbaa yöneten bir matbaacıdır. Schedel'in yapıtı latince ve almanca olmak üzere her biri 1.500 adet kitap basan iki ayrı baskıda yayınlanır. Çok nadir bir kitap olan bu ilk baskı 325 adet numaralanmış yaprakta gotik harflerle latince metni ve Orta Avrupa ile Güneydoğu Avrupa ülkelerini ve hükümdarlarını gösteren 1.809 tahta gravür (1.164 tanesi tekrarlanmakta) içermektedir. Bu ilham dolu tarih ve coğrafya eseri, coğrafya biliminin kuram ve uygulamasının gelişmekte olduğu şehirden dolayı Nürenberg Vakayinamesi olarak bilinir. Nürenberg, coğrafyadan başka J. Van Eyck ve Al. Dürer sayesinde gravür sanatı ve tekniği alanında da çok gelişmiş bir seviyedeydi. Böylece Nürenberg Vakayinamesi yüksek satış fiyatına karşın çok büyük bir başarı kazanır ve ilk baskıyı izleyen on yıl içinde üç kez yeniden basılır.

Kitaptaki resimler düşgücüne dayanan unsurlar içermekle beraber mekânı belirleyen niteliklerini korumakta ve gerçek öğelerle düşgücü ürünü olanlar birbirine karışmaktadır. Aynı şey metin için de geçerli. Metinde yer alan tarihsel kaynak alıntıları aslında olduğu gibi verilirken bilgiler düzensiz ve gelişigüzel bir biçimde sergilenir. Eser Atina, Korint, Rodos, Sparta bölgesi, Truva, İskenderiye, Achaia (Patra yöresi), Makedonya, Trakya, Atina ve İstanbul (iki görünüm) konulu sadece 12 tane gravür içermektedir.

Yazan: İoli Vingopoulou

TRAVELOGUES

GEZGİNLERİN BAKIŞI

Yerler - Anıtlar - İnsanlar

Güneydoğu Avrupa - Doğu Akdeniz

Yunanistan - Anadolu - Güney İtalya

15. yüzyıl - 20. yüzyıl

SCHEDEL, Hartmann - Istanbul

SCHEDEL, Hartmann - Rest Images