TOURNEFORT, Joseph Pitton de
Fransız botanikçi Joseph Pitton de Tournefort (1656-1708) Aix-en-Provence'da varlıklı bir aile içinde doğar, ilk önce tanrıbilim (teoloji) dersleri izler ancak genç yaştan beri doğa bilimlerine eğilim gösterir. Bu yüzden Montpellier'de tıp öğrenimi görüp 1681'de botanik araştırmaları yapmak üzere Barcelona'ya gelir. 1694 yılında üç ciltlik ve 8.846 bitkinin sınıflandırmasına ilişkin ilk eserini yayınlar; 1698'de Paris Tıp Fakültesinden doktor unvanını alır ve bu kazanımı yapıtının latince çevirisi izler. Doktor ve doğa bilimcisi olarak ün salmış, Batı Avrupa'da (İspanya, Portekiz, Hollanda, İngiltere'ye) seyahat etmiş, botanoloji ile ilgili kitaplar yayınlamış, 50.000'e yakın kitaptan meydana gelen bir kitaplık oluşturmuş, ayrıca yerel kıyafet, silah, mineral, deniz kabuğu ve daha başka ilginç şeylerden oluşan hayranlık uyandıran koleksiyonlar sahibi olmuşken, kral 14. Louis ona Kraliyet Botanik Bahçesine yeni bitkiler getirme görevini verir. Tournefort 1700 yılının ilkbaharında, 44 yaşındayken, yanına yoldaş olarak bir ressam ve bir doktor alarak Yakın Doğu'ya doğru yola çıkar.
Ege adalarından 38 tanesini ziyaret eder, Kuzey Anadolu'nun her tarafını gezip Karadeniz ve Ermenistan yörelerine gelir, Tiflis'e varır. Tournefort, 1702 yılının Haziran ayında Marsilya'da karaya ayak basar.
Kaleme aldığı metin (Dışişleri bakanı Kont de Pontchartain'e yolladığı mektuplar biçiminde) ilk olarak 1717'de yayınlanır, bu ilk yayını bir çok yeni baskı izler ve eser ingilizce, almanca ve flamanca gibi dillere- ilk kısmı yunancaya da - çevrilir. Yeni keşfettiği bitkilerin daha önce belirlemiş olduğu sınıflandırma sistemine eklenmesi sonucu olarak 1703'te yeni bir cilt yayınlar. Tournefort botanik profesörü sıfatıyla Akademide dersler verir, doktorluk mesleğini ve bunlara koşut olarak Kraliyet Bahçesinin sorumluluğu görevini sürdürür. Gezilerinden getirmiş olduğu birçok yeni bitki bu bahçede başarılı bir şekilde yetiştirilir. Tournefort geçirdiği birçok maceradan kefeni yırtmışken, üç asır boyunca her gezginin bu bölge için başucu kitabı olacak seyahatnamesinin yayınlanmasını göremeden 1708'de bir kaza sonucu ölür. Bugün hâlâ çeşitli dallardan araştırmacılar Tournefort'un metnine başvurup son derece değerli bilgilerinden faydalanmak durumundalar. Eseri anında ingilizce, hollandaca ve almancaya çevrilmişti.
Gezdiği yerleri betimlerken belirli bir yöntem izleyerek topoğrafya, ekonomi, yönetim, milletler sentezi ve günlük yaşamdaki örf ve adetlere ilişkin bilgiler verirken, Tournefort, bilginin gerçeğe uyup uymadığı konusuna araştırma, düzenli okuma, sınıflandırma ve genelleştirme yoluyla yanaşılabileceğini kanıtlıyor. Kanıtlayıcı belgeleri arasında antik Yunan ve Latin yazarlarından, ayrıca Bizans yazarlarından ve daha eski hümanist bilgin ve gezginlerden 135 tane metin bulunmakta.
Ziyaret ettiği her ada için düzenli olarak ziyaretini anlatıp birçok yeri ve olayı hatta yerlilerle olan görüşmelerini de betimler. Bunlara ek olarak, adanın eski çağlardan gününe dek tarihi ve bununla ilintili efsaneler, sikkeler hakkında, yönetim, vergilendirme usulleri, ticaret, ürünler ve fiyatları hakkında bilgiler verir. Ayrıca Yunanistan'ın dinî (kilise) yaşamına başlıbaşına bir bölüm ayırır. Manastırlar, kiliseler, evlerin mimarisi, mağaralar hakkında yazar, adetler ve kıyafetleri betimleyip halkın uğraşlarından sözeder ve önemli yörelerin her birinin en yüksek irtifasından yaptığı coğrafya gözlemleri ile anlatımını bitirir.
Doğal olarak eserinde şehir, yer, anıt, bitki, alet, ve kıyafet görünümleri ile ilgili gravürler de yer almakta. Ayrıca metni ada halkıyla (Türkler, Latinler, Yunanlılar, korsanlarla) ilişkilerinden çarpıcı betimlemelerle de çeşitlenir. Kitabında hisarlar, gemi barınakları, güvenli limanlar hakkında yaptığı betimlemeler ve harita çizimi ile ilgili verdiği bilgiler özel ilgi uyandıran kısımlar arasındadır.
Eserinin birinci cildinin yayına hazırlığını kendisi denetlemişken ikinci cilt kendi ayrıntılı yazılarına sadık kalınarak basılır. Bu cildin başındaki birçok bölüm Osmanlıların siyasal, yönetimsel ve etnografik durumuna ayrılmıştır. Bunun devamında Karadeniz'in güney kıyılarında yaptığı Ermenistan'a kadar varan yolculuğunu anlatıp kitabı İzmir ve Efes'in kısa bir betimlemesi ile bitirir.
Böylece Tournefort, başkalarında arayış isteğini besleyecek nitelikte malzeme sağlamanın yanısıra, gördüğü her yerin sonsuz zengiliğini ve kendine özgü niteliklerini yüzeye çıkarması açısından Ege adalarına bir "yolculuk uknumu" veren ilk şahıs olarak bilinir.
Yazan: İoli Vingopoulou
TOURNEFORT, Joseph Pitton de - Istanbul
TOURNEFORT, Joseph Pitton de - Rest Images
-
-
-
-
-
View of Portara, the Gate of the temple of Apollo in Chora, Naxos.
-
-
-
Marble relief from Syros. Relief encased in the walls of Mytilinou church on Samos.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Fortress at the port of Izmir. Head of ancient statue discovered in Izmir.
-
Remains of ancient building at Ephesus. The Gate of Ephesus.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
View of the port of Milos and nearby islands from the summit of Profitis Ilias.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Ancient sacrophagus on Rineia island. Altar on Delos island.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Cave of the Apocalypse on Patmos. Monastery of Saint John the Theologian on Patmos.
-
Elevation and section of the new fortresses (now lost) on the Dardanelles.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
The Temple of Augustus and Rome (Monumentum Ancyranum) in Ankara.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Map of Myconos, also showing Delos, Rineia and part of Tinos.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
