SPON, Jacob

Doktor ve yunan kültürü uzmanı bir babadan Lyon şehrinde dünyaya gelen Fransız asıllı Jacob Spon'ın (1647-1685) kendisi de doktor ve koyu protestandı. Ayrıca arkeoloji için büyük ilgisi vardı. 1674 ve 1676 yıllarında yaptığı Doğu gezisiyle, Spon, bilimsel gezi türünü ilk başlatan olur; nitekim bu gezi türü günümüze kadar uygulanmaktadır. 1662 yılında, Spon, tıp bilimi için kesinlikle gerekli olan eski yunanca ve latince dilleri üzerine eğitim almak üzere Strasbourg'a gider. Oradayken, numizmatik bilimiyle tutku derecesinde uğraşan Charles Patin ile tanışır. Çok genç yaşta olan Spon Patin'den etkilenip sikke ve yazıtlar için ilgi duymaya başlar. Öğrenimini Paris ve Montpelier'de sürdürür ve 1667 yılında tıp doktorası alır. 1671'den itibaren Lyon şehrinde doktorluk yapar, 28 yaşındayken kahve çay ve çikolatanın kullanımı üzerinde bir kitap yayımlar; 1673'te ise doğum yeri olan şehrin tarihsel anıtlarına ilişkin bir inceleme yayımlar. Spon'ın kilise ortamına mensup entelektüel kişilerle yazışmasından oluşan mektuplar da ilginçtir.

Spon 1674 yılında cizvit rahip Père Babin'in "Atina tasviri" başlıklı eseri için bir eleştiri yazar. Bu konu etrafında, daha sonra, Spon ve A.G. Guillet arasında tartışmalar açılır. Gine aynı yılda (1674) Spon, Fransa kralı adına arkeolojik eser koleksiyonu yapan Jean Vaillant'a Yunanistan gezisinde refakat etmeyi planlar, ancak geç kalması nedeniyle sonuçta Marsilya'dan Roma'ya hareket ederek Roma'da beş ay kalır ve burada arkeolojik eser ve yazıt incelemeleri yapar. Bu sırada tanıdığı İngiliz doğa bilimcisi George Wheler ile Floransa, Bologna, Ferrara şehirlerini gezer ve 1675 yılının Haziran ayında ikisi Venedik'e varır. Venedik'te, kendilerinden başka iki İngiliz soylu kişiyle birlikte İstanbul'a gidecek olan bir vapura binerler.

Dalmaçya kıyıları ve İyon denizi adalarından geçtikten sonra Zakinthos, Kithira adalarında demir atarlar. Dilos'a da uğradıktan sonra nihayet İstanbul'a varırlar. Yolculuklarının devamında Bursa ve Akhisar (Thyateira)'dan geçerek İzmir'e varıp bir süre burada kalırlar. Yaptıkları ikinci yolculukta ise Zakinthos'dan Patras'a geçip Delfi'ye gelirler, oradan Atina'ya geçip Atina ve tüm Attika'yı gezerler.Spon Wheler ile birlikte 50'ye ulaşan el yazması kitap ve 600'den fazla sikke biriktirir.

İlk baskısı 1678 yılında Lyon'da gerçekleşen üç ciltlik eseri büyük bir edebiyat olayı ve seyahatname türünün gelişiminde bir kilometre taşı olarak karşılanır. Yerinde inceleme sonucu olup hiçbir söz hırsızlığı içermeyen bu eser çağdaş yunan gerçekliğine de atıfta bulunur. Eserin ikinci cildinde gezginlere yararlı olmak amacıyla çağdaş yunanca dilinin bir sözcük dizini yer almaktadır. Üçüncü cildin tamamıysa Spon'ın seyahati boyunca biriktirmiş olduğu sikke ve yazıtları içerir. Bu eser birçok yeni baskı yapar ve ingilizceye çevrilir; Spon'dan 4 yıl sonra Wheler de aynı gezinin vakayınamesini yayınlarsa da yazdığı kitap Spon'ın eserinin vasat bir kopyasından başka bir şey değildir. Spon ayrıca 1680 yılında "Genevre Tarihi" kitabını ve 1685'te eski yazıtlardan oluşan bir katalog yayınlar.

Geniş kültürü ve zengin bilgileri ile Spon, antik yunan metinleri üzerine yaptığı derin yorumlar ve ilk kez olarak yerinde yaptığı incelemeler sayesinde, Atina kenti arkeolojisinin ilk gerçek konuşmacısı sayılmaktadır. Spon, 1685 yılında, 38 yaşındayken ve tamamen yoksul olarak Genevre kentinde ölür.

Hollandaca dilinde basılan sözkonusu kitap dili fransızca olan ilk baskıdaki hiçbir gravürü içermiyor. Ancak buradaki metin, Spon'ın yol arkadaşı Wheler ile birlikte yaptığı yolculuğa ilişkin, kurgu eseri olmakla birlikte gene de ilginç olan birkaç tane görüntüyle bezenmiştir.

Yazan: İoli Vingopoulou

TRAVELOGUES

GEZGİNLERİN BAKIŞI

Yerler - Anıtlar - İnsanlar

Güneydoğu Avrupa - Doğu Akdeniz

Yunanistan - Anadolu - Güney İtalya

15. yüzyıl - 20. yüzyıl

SPON, Jacob - Athens

SPON, Jacob - Rest Images