THEVET, André
Fransız asıllı coğrafyacı ve yazar André Thevet (1516-1590) Angoulême şehrinde doğdu ve Paris'te öldü. Küçük yaşta bir fransiskan manastırına girmek zorunda kaldığında dinle uğraşmaktan çok kendini okuma ve araştırmaya adar. Tanrı vergisi olarak müthiş bir bellek yeteneğine sahipti. Kral I. François'nın himayesinde, çeşitli görevlerle yükümlü olarak İtalya'ya seyahat eder ve burada 1549'da Doğu'ya yapacağı seyahatin masraflarını karşılayacak olan Lorraine kardinali ile tanışır. Bu seyahatin vakayinamesini Fransa'ya döndükten sonra Cosmographie du Levant başlığı altında yayınlar. 1555 yılında, Brezilya'da yörenin kırmızı renkte nadir bir odunundan elde edilen boyanın çıkarılmasında çalışan Normadiyalıların himayesi için kurulması amaçlanan fransız kolonisinin papazı olarak Brezilya'ya gider. Rio de Janeiro körfezinin girişindeki bir adada kalır, ancak on hafta sonra hasta halde Fransa'ya döner. 1557 yılında Yeni Dünya üzerindeki gözlemlerini içeren Les Singularitez de la France antarctique adlı kitabı yayınlanır. Bu kitap Thevet'yi ünlü yapıp ingilizce ve italyancaya çevrilir. Yapıtının yenilikçi unsurları arasında ananas, kaju fıstığı, tukan kuşu, tapir hakkında verdiği bilgiler yer alıyor. Ayrıca tütün ekiminin Avrupa'ya getirilmesi de Thevet sayesinde olmuştur. 1560 yılında Kral Kozmografı ünvanını alır ve kraliçe Catherine de Medici'nin papazı görevine atanır. Sırayla, dört Fransa kralına hizmet eder. Aynı zamanda eski Yunan ve Roma sikkelerinden nadir bir koleksiyon yapıp Meksika ile Brezilya'nın doğa hazinesinden alışılmamış ve garip şeyler toplar. 1566 yılından itibaren Cosmographie universelle adlı çok çiltlik bir dünya coğrafya ansiklopedisinin yazılışında çalışır, eser 1575'de yayınlanır. Thevet'nin öteki anıtsal eseri olan "Büyük Insularium" ise (Le Grand Insulaire et Pilotage) tamamlanmamış olarak bugüne dek dağınık durumda bulunmaktadır. En son yayınladığı Vrais portraits et vies des hommes illustres kitabında, Plutarkhos'un yaptığı gibi, ziyaret etmiş olduğu yörelerden iki yüz yirmi dört (224) tane önemli tarihsel kişiliğin yaşamını -resimler eşliğinde- sergiler.
Doğu yolculuğuna Venedik'ten başlayıp ilk durağı Girit olur. Yazılarında buradaki hristiyan ortodoks papazlar hakkında yıldırımlar savurur, Girit'in efsanevi sakinleri Telkhines'ler hakkında yazar ve adayı vuran depremlerden sözeder. Ege adalarından Sakız ve Midilli hakkında bilgiler verir; Çanakkale Boğazını ve Gelibolu'yu (Kallipoli) tarif eder ve büyük olasılıkla, açıklanmamış bir diplomatik görevle yükümlü olarak iki yıla yakın bir süre için İstanbul'da kalır. Yazdıkları arasında Bizans hipodromu, aslanlar, kaplanlar, fil ve develer hakkında söylediği şeyler ayrı bir ilgi uyandırıyor. Thevet, Kadıköy ve Boğaz'ı da gezer. Kutsal Yerlere gitmek üzere İstanbul'dan vapura biner, Rodos, Rumeli'yi, Mısır ve Suriye'yi ziyaret eder; daha sonra ise Kıbrıs'tan geçip Sicilya'ya ve son olarak Marsilya'ya varır.
Thevet'nin kişiliği kendi çağından beri tartışma konusu oldu. Bugünkü araştırmacılar Doğu Kozmografyası (Cosmographie du Levant) adlı yapıtının aslında maietinde bulunan yazmanlardan François de Belleforest (1530-1583) tarafından yazılmış olduğunu kanıtlamış durumda. Başlangıçtaki dostlukları nefrete dönüşmüş ancak vakayiname, özellikle 25 adet tahta gravürü ile büyük başarı kazanmıştı. Arkeoloji, botanoloji ve zooloji konuları üzerinde, garip ve ilginç şeyler tarif etmeleri sayesinde başarı kazanan bu tahta gravürlere eşlik eden bilgiler deneyimli gözleme dayanmak yerine antik Yunan ve Latin yazarlardan yapılan alıntılardan meydana gelmiştir.
Yolculuğun vakayinamesi, Thevet'nin eserini inceleyen Fr. Lestringand'ın kanıtlarla gösterdiği gibi, Strabon, Plinius, Solinus, Pomponio Mela, Diodorus Siculus ve Herodotos'un yazılarından; İnciller ve Havarilere mektuplardan; ayrıca, yunanca ve latince profesörü L. C. Rhodiginus gibi kendi çağdaşı aydınların, G. Budé ve Erasmus gibi hümanistlerin, sözlükçü A. Calepino ve doktor J. Vadianus'un yazılarından alınmış parçalardır. Hatta bunlara ek olarak La Broderie, P. Gilles, P. Belon gibi gezginler ve coğrafyacı S. Münster'den bilgiler de "ödünç" almıştır.
Yazan: İoli Vingopoulou
THEVET, André - Egypt
-
Statue of Zeus from Crete, which was in the possession of a Venetian in Alexandria.
-
The Triumphal pillar of Diocletian (Pompey's Pillar) in Alexandria.
-
-
-
-
-
-
THEVET, André - Rest Images
-
Telchines (original inhabitants of the island of Rhodes according to Greek mythology).
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Coat of arms of Count François de La Rochefoucauld, to whom the edition is dedicated.
-
Men in ancient Athens shoot arrows at a wolf, in accordance with Plutarch's description.
-
Ancient Athenians slaughter a bear, according to the description transmitted by ancient authors.
-
The Sultan rides to the mosque to pray on a Friday, escorted by a formal procession.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
The tomb of Absalom at Cidro valley, Jerusalem. Muslims throw stones at the monument.
-
-
Muslim ascetes, probably members of Dervish orders, whom Thevet encountered in Damascus.
-
-
Tongue-shaped mineral which Piny named “glossopetra”, meaning tongue-stone in Greek.